Muzej zatvora u Sremskoj Mitrovici | Muzeji Srbije

Muzej zatvora predstavlja jedinstven izložbeni prostor u Srbiji, osnovan 2019. godine, a nalazi se u sklopu hotela „Srem“, pokraj Kazneno - popravnog zavoda u Sremskoj Mitrovici.

Izložbena postavka pod nazivom „Zapečaćene sudbine“ svedoči o stradanju Srba tokom Prvog, a potom i Roma i Jevreja tokom Drugog svetskog rata, a ceo prikaz je urađen na osnovu dokumentovanih podataka iz ozloglašene kaznionice.

S obzirom da je zatvor i dalje aktivan, odlučeno je da podrum susedne zgrade u kojoj se nalazi hotel „Srem“, a koja takođe pripada ovom zavodu, bude mesto na kome će se izložiti artefakti i prikazati stradanje onih koji su se tokom ratova našli zatočeni u Sremskoj Mitrovici.

Zavod je osnovan 1895. godine, pa je jedan od najzanimljivijih eksponata sef iz toga perioda, čiji je ključ davno izgubljen, a niko ni do danas nije uspeo da ga otvori.

Dnevnik doktora Milana Kostića koji je bio upravnik kaznione u prve dve decenije 20. veka najbolje svedoči o svemu onome što se događalo unutar zidina ozloglašenog zatvora. Tada je kapacitet bio za 1 000 ljudi, a dnevno se dovodilo i nekoliko hiljada zatvorenika, te su mnogi ostajali bez obroka. Prema njegovim zapisima, najviše se umiralo upravo od gladi i bolesti, a muškarci su odvođeni vozovima dalje u radne logore u Austrougarskoj tokom Prvog svetskog rata.

Članovi uprave KPZ Sremska Mitrovica radili su na prikupljanju dokumentacije, kako kažu, sa ciljem da se građani edukuju o onome što se u školama nije učilo.

Prikazano je kako su se kroz istoriju odvijale presude, kao i načini egzekucija koje su potom usledile. Prikazane su i biografije egzekutora koji su ovde radili, ali i njihovi lični predmeti po kojima su bili prepoznatljivi, a među kojima su posebno upečatljive bele rukavice.

Izložena su i originalna austrijska vešala koja su korišćena na području tadašnje Kraljevine Jugoslavije, a praktikovano je i bacanje u krečanu, što dočarava jedan od eksponata.

Međutim, ostale su zabeležene i poslednje želje onih koji koji su bili osuđeni na smrt. Uglavnom se to svodilo na poslednji obrok ili susret sa dragom osobom, a bilo je i pesama za kraj.

U mitrovačkoj kaznioni bili su zatočeni i mnogi učeni ljudi, neistomišljenici vlasti svoga doba, pa su ovde nastala i mnoga poznata književna dela. Između dva rata među zatočenicima bilo je najviše komunista, te je pokret ovde i jačao. Moša Pijade je tokom boravka u zatvoru prevodio strana dela beležeći ih na toalet papiru.

Muzej zatvora otvoren je svakog dana od 9 do 14 časova, a maksimalan broj osoba koje ga odjednom mogu posetiti je osam. Cena pojedinačne ulaznice je 300 dinara, a za grupe od četiri do osam posetioca je 150 dinara.