Pirot | Top 10 u gradovima Srbije

Momčilov grad

Pirotski grad ili Kale poznato je i kao tvrđava vojvode Momčila koja dominira centrom Pirota. Građena je u 14. veku za vreme vladavine kneza Lazara, a već 1386. godine pala je u ruke Osmanlija. Neposredno pred početak Kosovske bitke tvđava biva vraćena pod srpsku kontrolu, što je bio i jedan od povoda za Kosovsku bitku 1389. godine. Nalazi se nedaleko od današnjeg centra Pirota, blizu ušća Bistrice u Nišavu. Tvrđava je građena u tri nivoa i upravo zbog takvog načina gradnje bila je teško osvojiva. Na poslednjem, najvišem delu tvrđave nalazi se donžon kula koja je služila za poslednju zaštitu vladara prilikom opsade ili osvajanja tvrđave od strane neprijatelja. Tvrđava je poslužila za snimanje scena za film Boj na Kosovu, a 2018. godine obnovljena je za posetioce i danas je nezaobilazna turistička atrakcija prilikom posete Pirotu.

Muzej Ponišavlja

Regionalni muzej Ponišavlja i Lužnice, osnovan 1947. godine. Poseduje fond od oko 6500 predmeta podeljenih u nekoliko odeljenja (arheologija, etnologija, istorija, numizmatika i istorija umetnosti). Pirot je „grad ćilimarstva“ a u muzeju možete videti neke od najlepših primeraka ćilima koji se u Pirotu prave od 16. veka. Muzej je smešten u jednoj od najstarijih i najlepših kuća u Pirotu – u kući porodice Hristić. Kuću je 1848. godine sagradio Hrista Jovanović, trgovac i čorbadžija (janjičarski vojni čin) za porodične potrebe. Putujući po Balkanskom poluostrvu Hrista je došao na ideju da sagradi raskošnu kuću na sprat, jedinstvenu za to vreme. Neobičan stil gradnje ogleda se, između ostalog i u postojanju vidikovca na spratu koji je služio za prijem gostiju. Kuća porodice Hristić je 1979. godine proglašena za spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Česma Guševica

Najstarija česma u Pirotu, sagrađena je sredinom 19. veka, u periodu kada su gradom upravljali Turci. Sagrađena je u delu grada koji se zove Tijabara u kojem su oduvek živeli hrišćani. Ovo naselje nastalo je na trasi nekadašnjeg rimskog puta koji je odredio izgled čitavog grada. U prošlosti česma se snabdevala vodom iz izvora, a danas je priključena na gradski vodovod. Današnji izgled najverovatnije je dobila nakon Prvog svetskog rata kada je čitav kvart izmenjen. Prostor oko česme predstavlja Staru čaršiju, mesto gde su se u prošlosti okupljali stanovnici Pirota, posebno tokom praznika i pazarnih dana. Nedaleko od Guševice nalazi se još jedna stara, kamenom ozidana česma – Ladna voda.

Pirotski kej

Park i šetalište smešteno na obalama Nišave, pirotski kej delano je mesto za relaksaciju i odmor tokom obilaska Pirota. Nastalo je uređenjem priobalja reke kako bi se grad zaštitio od brze i plahovite Nišave. Današnji izgled dobio je tridesetih godina prošlog veka kada su posađene lipe koje i danas krase park. Kaldrmisana šetališta, visoko drveće, Nišava i travnjaci samo su deo ove zelene oaze u centru grada.

Gradska pijaca

Tradicionalna srpska pijaca koja se može videti i u drugim gradovima širom Srbije, ipak, gradska pijaca u Pirotu izdvaja se potome što na njoj možete kupiti i probati neke od toliko autentičnih specijaliteta pirotskog kraja. Jedan od tih specijaliteta je i pirotski kačkavalj, čiji se proces pravljenja nalazi na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. Za pravljenje kačkavalja koristi se ovčije mleko od ovaca koje slobodno šetaju po proplancima Stare planine. Tradicija pravljenja kačkavalja u ovim krajevima je jako duga. Smatra se da su je doneli Jevrejski trgovci koji su taj proizvod nazivali košer, pa je pogrešnim izgovorom naziv vremenom promenjen u kačkavalj. Smatra se da je prvi kačkavalj u Srbiji napravljen upravo u Pirotu. Danas se kačkavalj, u strogo kontrolisanim uslovima proizvodi i u Mlekarskoj školi u Pirotu.

Na pijaci takođe možete kupiti i peglanu kobasicu, nadaleko čuveni proizvod iz ovog kraja. Kobasica se priprema od ovčijeg, kozijeg ili junećeg mesa, a karakterističan oblik spoljoštene potkovice dobija se kroz proces „peglanja“ staklenom flašom. U Pirotu se od 2011. godine održava Sajam pirotske peglane kobasice.

Vidikovac Sarlah

Na istoimenom brdu, iznad Momčilovog grada, nalazi se vidikovac Sarlah. Idealno je mesto za odmor, rekreaciju i uživanje u panoramskom pogledu na Pirot i okolinu. Na brdu se nalazi obeležena trim staza i do vidikovca se iz centra grada stiže za manje od deset minuta. Savršeno mesto za uživanje i panoramsko razgledanje pirotske kotline.

Zavojsko jezero

Najčešća destinacija Piroćanaca tokom letnjih dana jeste Zavojsko jezero. Nalazi se 17 km od Pirota, u dolini reke Visočice na Staroj planini. Jezero je nastalo tragičnim događajem 1963. godine kada se čitavo brdo obrušilo u dolinu Visočice i napravilo prirodnu branu koja je ujezerila vodu i potopila selo Zavoj. Kasnije su napravljeni betonska brana i HE Zavoj koja i danas proizvodi struju. Zavojsko jezero je zadržalo autentičan prirodan izgled, bez restorana, barova i uređenih plaža i predstavlja jedno od najlepših jezera u Srbiji.

Nedaleko od Zavojskog jezera nalazi se i „kameno selo“ Gostuša, poznato po kućama izgrađenim od kamena u arhaičnom arhitektonskom stilu.

Arbinje i vodopad Tupavica

Ovaj veličanstven lokalitet nalazi se na obroncima Stare planine, u ataru sela Dojkinci. Do sela vodi asfaltni put, a nakon toga nastavlja kvalitetan zemljani. Arbinje je strogi rezervat prirode smešten u gornjem toku Dojkinačke reke. Predstavljen je jednom od najlepših šuma smrče u Srbiji, a uz nju javljaju se i brojne tresave, izvori, vodopadi i slapovi. Jedan od turistima najpristupačnijih vodopada je Tupavica, kaskadni vodopad koji se nalazi nedaleko od sela Dojkinci. Laganom šetnjom dobro utabanim putem za oko sat i po vremena dolazi se do ovog vodopada u srcu planine. U slivu reke nalaze i neki od najvećih i najviših vodopada u Srbiji.

Pećinska crkva Svetog Petra i Pavla

Jedna od najstarijih crkava u čitavoj Srbiji nalazi se u selu Rsovci (22 km od Pirota) na obroncima Stare planine. Ova mala i jedinstvena crkva u pećini podignuta je u 13. veku, a karakteristična je po fresci Hristos Mladenac koju narod često naziva Ćelavi Isus. Ovo je najverovatnije jedina freska na svetu na kojoj je Isus predstavljen mlad i bez kose, a smatra se da je nastala u istom periodu kada i crkva. Do pećine i crkve se dolazi kratkom šetnjom iz sela Rsovci dolinom reke Visočice.