Đorđe Genčić | Poreklo naziva ulica

Đorđe Genčić (1861 – 1938) bio je ugledni srpski političar i industrijalac, ali i jedna od najkontroverznijih ličnosti u novijoj srpskoj istoriji koja će ga najviše pamtiti kao ideologa krvave zavere kojom je ugašena dinastija Obrenović.

Paradoksalno, ali Đorđe Genčić rođen je upravo u uglednoj i imućnoj porodici „vatrenih obrenovićevaca“, u vreme njihove suverene vladavine Srbijom u drugoj polovini 19. veka.

Bilo je to u selu Veliki Izvor, kod Zaječara, gde je završio i osnovnu i srednju školu, nakon čega je poslat u Beograd, a potom i u Beč, na studije ekonomije.

U Beču upoznaje harizmatičnog ruskog generala Mihaila Černjajeva, jednog od zapovednika srpske vojske tokom srpsko-turskih ratova, pod čijim uticajem napušta studije ekonomije i upisuje rusku vojnu akademiju, doguravši do čina kapetana.

Ipak, ni ekonomija, niti vojnička karijera nisu bili dovoljno inspirativni za mladog Genčića pa je već u 28. godini odlučio da se bavi politikom, vrativši se u Srbiju i postavši najmlađi poslanik u istoriji srpskog parlamentarizma, do tog vremena.

Kao predstavnik druge generacije političara u svojoj porodici, Đorđe Genčić gradio je svoje ime i ugled kao veleposlanik (konzul) Srbije u Solunu, potom i kao gradonačelnik Niša, kao dobrotvor i intelektualac gospodskih manira.

Postavši ministrom unutrašnjih poslova (policije) postao je osoba bliska kralju Milanu, a potom i njegovom sinu Aleksandru. Ipak, samovolja mladog kralja koja se ogledala u njegovoj beskompromisnoj nameri da se oženi građankom, a ne plemkinjom, učinila je Genčića otvorenim i najvećim protivnikom Aleksandra Obrenovića.

Smatrajući od vitalnog nacionalnog interesa da kraljevom ženidbom sa nemačkom princezom srpski dvor učvrsti veze sa jakim evropskim dvorovima, Genčić je smatrao neprihvatljivim da na srpski presto dođe „obična“, po mnogima i kompromitovana, žena iz naroda – Draga Mašin.

Zbog otvorenog suprotstavljanja kraljevoj nameri i javnih uvreda na račun nove kraljice, Genčić je bio osuđen na 7 godina zatvora, ali je posle nepunih godinu dana robije pomilovan. Po izlasku iz zatvora, Genčić pak nije odustao. Naprotiv, okupio je oko sebe grupu mladih i nezadovoljnih oficira i istomišljenika, na čelu sa pukovnikom Apisom i započeo strogo ilegalnu kampanju, odnosno zaveru za zbacivanje kralja Aleksandra Obrenovića sa prestola.

Ne može se tvrditi da li je Genčić od samog početka planirao ubistvo vladajućeg para ili samo kraljevu abdikaciju u korist suparničke dinastije Karađorđević, ali splet okolnosti koje će se desiti učinile su ga de facto glavnim krvnikom Obrenovića pred licem istorije.

Nakon Majskog prevrata i smene vladajuće dinastije, Genčić je kratko vreme bio ministar privrede u Kraljevini Srbiji, ali se ubrzo povukao iz političkog života. Sa nepoverenjem nove dinastije, koju je i sam ideološki prezirao, bio je označavan kao izdajnik i odlučio da se povuče iz javnosti.

Do kraja života bavio se rudarstvom i pisanjem, uz dva bezuspešna pokušaja povratka u politiku. Pomagao je pojedince i nacionalna udruženja, ne želeći da bude eksponiran.

Umro je sam, u svojoj kući u Krunskoj ulici, u kojoj je danas smešten Muzej Nikole Tesle.

Ostavši do kraja života u senci krvave zavere protiv Obrenovića, Đorđe Genčić ostao je nepopularna ličnost srpske istorije. Ipak, njegovo ime nose danas ulice u rodnom selu Veliki Izvor, kao i u predgrađu Niša, Suvom dolu.