Ksenija Atanasijević | Poreklo naziva ulica

Ksenija Atanasijević (1894 – 1981) bila je filozof, prva žena koja je doktorirala na Beogradskom univerzitetu i prvi ženski univerzitetski profesor u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

Jedna od najumnijih žena Srbije rođena je u uglednoj beogradskoj porodici intelektualaca. Još na samom rođenju ostala je bez majke, da bi sa samo 12 godina izgubila i oca, pa je na životni put izvela neobično brižna i posvećena maćeha.

Još tokom školovanja pokazivala je izuzetan intelektualni kapacitet, nadograđivan druženjem i odrastanjem sa budućim takođe velikim umovima, Rastkom i Nadeždom Petrović.

Blistav um, nesagledivu inteligenciju i želju za zanjem već na početku Ksenijinih studija filozofije primetio je čuveni profesor, filozof i matematičar, genijalni ali pomalo gordi Branislav Petronijević. On je za Kseniju predstavljao osobu od divljenja, profesionalni uzor i moglo bi se reći idola, a ona za njega naslednicu i svojevrsnu inspiraciju. Štaviše, po akademskim krugovima prestonice tih godina kružile su priče o postojanju i nekih dubljih uzajamnih osećanja između dvoje intelektualaca, koje istina nikada nisu potvrđene.

Ipak, ova idilična intelektualna veza između profesora i studentkinje trajala je do trenutka kada je Ksenija Atanasijević na neki način ugrozila „tron” i dirnula u taštinu velikog profesora. Ne zbog toga što se pojavio neko „pametniji” od njega, već zato što je to bila žena.

Da li zbog ljubomore ili pak tradicionalnog i konzervativnog shvatanja uloge žene u tadašnjem beogradskom društvu, tek Ksenija Atanasijević je prilikom odbrane svoje doktorske disertacije doživljavala prava šikaniranja od strane članova ispitnog odbora, u kome su pored Petronijevića bila i neka od najvećih imena srpske nauke – Milutin Milanković, Nikola Popović i Veselin Čajkanović. Ipak, njen mentor prednjačio je u surovosti.

Izborivši se uspešno sa svim iskušenjima, potcenjivanjem i mizoginijom uglednih profesora, Ksenija Atanasijević je doktorirala a njen rad o učenju i shvatanjima Đordana Bruna dobio je veliko priznanje i od čuvene Enciklopedije Britanika. Ksenija je izabrana za univerzitetskog profesora, ali je njen „progon” nastavljen i u narednim godinama, spekulacijama o plagiranju disertacije zbog čega je izbor poništen. Među malobrojnim profesorima koji su joj pružali, nažalost nedovoljnu, podršku bili su geograf Jovan Cvijić, matematičar Mihailo Petrović Alas i etnolog Tihomir Đorđević. Posle dugotrajne borbe sa muškim sujetama ili bolje reći „vetrenjačama”, Ksenija se povukla sa Univerziteta i nastavila da piše i objavljuje radove pod drugim imenom.

Nezaslužene nepravde prema ovoj ženi genijalnog uma nastavile su se i posle Drugog svetskog rata, kada je, odbijajući da se upiše u komuniste, bila u nemilosti novih vlasti. Nakon kraćeg boravka u zatvoru, izvukla se „samo” sa višegodišnjim gubitkom građanskih prava, a knjige su joj zaplenjene.

Posvetivši život nauci, Ksenija Atanasijević udala se tek u poznim godinama. Umrla je 1981. godine i sahranjena je u porodičnoj grobnici na beogradskom Novom groblju. Nemajući potomstva niti ikoga da obilazi i održava mesto na kome počiva, njen grob je nakon nekoliko godina raskopan, a parcela prodata.

Celokupnu naučnu i literarnu zaostavštinu zaveštala je Muzeju Srpske pravoslavne crkve.

Ime velike naučnice danas nosi jedna slepa uličica u beogradskom naselju Mirijevo.